LOPOU NI MANSEN PURBA SH

Ase hubahen pe lopou on aima ase dong ianan manippan lanjar paradeihon nahusuratkon sadokah ni on pakon na laho roh. Sonai homa do age tulisan atap surat ni halak pasal na huparadei in, lang tarsibar atap boi iparujahon simbuei. Hira songon perpustakaan ma on, gariada boi homa do holi gabe ianan mardiskusi.

My Photo
Name:
Location: Medan, Sumatera Utara, Indonesia

Bani KTP-ku tarsurat do: Nama lengkap: Mansen Purba SH; Jenis kelamin: Pria, Tempat/tgl. lahir: Pematang Raya, 03-06-1937. Kawin/Tidak kawin: Kawin; Agama: Protestan (ai ma Kristen Protestan); Pekerjaan: Dosen IKIP Medan (hape namin Pensiunan Pegawai Negeri Sipil, ai domma humbani tahun 1972 nari au pensiun hun IKIP Medan); Alamat: Jl. Karya No. 155; RT/RW: Lk XI; Kelurahan/Desa: K. Berombak ; Kecamatan: Medan Barat). Piga-piga hasoman na umposo, sonon do nini au: "Pak Mansen adalah tokoh awam Gereja dan tokoh budaya Simalungun yang bagi saya menjadi sumber inspirasi dan Guru." (Elvina Simanjuntak, aktivis gereja, tinggal di P. Siantar). "Tak berlebihan bila saya merasa MP dalam waktu yang singkat telah menjadi Guru bagi saya. Guru dengan G besar. Ia menjadi Guru bagi saya tentang Simalungun, tentang bagaimana 'menjadi dan sebagai' orang Simalungun yang oleh orang Simalungun kerap diartikan sebagai MarSimalungun." (Eben Ezer Siadari, wartawan) Jadi ise do ahu sasittongni? Nasiam ma simada balosni, dobkonsi ibasa nasiam nahusuratkon i lopou on. Diatei tupa ma.

19 October 2005

TOLU SAHUNDULAN LIMA SAODORAN

Anggo dong horja-horja (adat) ni halak Simalungun, tomu lang maningon ijin ma: Suhut (pakon saninani); tondong ni Suhut; Anakborujabu (pakon boru) ni Suhut. In ma na igoran Tolu Sahundulan. Ase gok (sempurna) horja-horja in, ijin ma homa tondong ni tondong nokkan, sonai boru ni boru nokkan, na igoran Anakborumintori. Lang be pitah Tolu Sahundulan tumang. Tapi ranggi ma ijin naginoran “Tolu Sahundulan Lima Saodoran”, ai ma Suhut (pakon saninani), Tondong, Tondong-ni-tondong, Anakborujabu (pakon Boru), Anakborumintori.
Donok bei do partuturan ni na lima goranan in.
Sibiak sanina ni hasuhuton ai ma sanina ni bapa hasuhuton (na sabapa, na saoppung atap sisada hasusuran), pakon na sanina inang appa na sanina inangtua/tutua pakon bapa hasuhuton appa sanina ni inang hasuhuton (in ma naginoran sanina sapanganonkon, gakni halani sisada panganan sidea i rumah ni tondong).
Sibiak Tondong, ai ma namatoras appa botou ni inang hasuhuton (ai ma na igoran Tondong Jabu); namatoras appa botou ni inang ni bapa hasuhuton (ai ma na igoran Tondong Pamupus); botou ni inangtua/tutua ni bapa hasuhuton (ai ma na igoran Tondong Bona).
Tondong-ni-tondong, ai ma tulang ni inang hasuhuton, pakon ganup tondong ni Tondong nokkan.
Anakborujabu, ai ma anak ni amboru (botou ni bapa) ni bapa hasuhuton. Tapi dong do homa na mambahen hot Anakborujabuni, ai ma hasusuran ni Anakborujabu ni Oppungni, halani ilahoi pe tong horja Anakborujabu.
Odoran ni Anakborujabu in ma ganupan Boru, ai ma ganup niombah (dalahi) ni amboru ni bapa hasuhuton, pakon botou ni bapa hasuhuton na dob marhajabuan.
Anakborumintori, ai ma ganup botou ni Anakborujabu/Boru nokkan na dob marhajabuan. Tapi Anakborumintori tang sisangkanan ai ma panogolan naboru ni bapa hasuhuton.
Hu bani na lima goranan in ma homa marsiboan tuturni ganup diha-diha na legannari. Romban hu bani tuturni in ma ibuat bei hundulanni (pakon horjani). Sipartondong hu bani Tondong ni hasuhuton, isiatkon ma dirini bani odoran ni sanina ni hasuhuton. Sipartondong hu bani Anakborujabu/Boru ni hasuhuton, isiatkon ma dirini bani odoran ni Anakborumintori.
Ganup do nahinan marsitohu hundulanni marihutkon si Tolu Sahundulan Lima Saodoran. Ai na lima goranan in do ibahen parihutonkonni ase dong tutur ni doppak hasuhuton.
Ai ma ase si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in do rahut-rahut ni loulouan paradaton ni Simalungun, na palegankon Simalungun humbani simbalogni. Rahut-rahut ni loulouan paradaton ni halak Toba ai ma Dalihan Na Tolu (paopat Sihal-sihal); bani Karo ai ma merga silima tutur siwalu.
Partongahjabuon do mambahen dong si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in. Ai ma ase boi do hatahonon, partongahjabuon (perkawinan) do tang urat ni si Tolu Sahundulan Lima Saodoran.
Sonin ipungkah partongahjabuon, mintor ranggi ma homa si Tolu Sahundulan Lima Saodoran ni partongahjabuon in: dong sibiak saninani (ai ma na manjalo hiou Parbapatuaon pakon hiou Parnasikahaon humbani suhut Parboru); dong Tondongni (ai ma marhitei na ijalo hiou tanda hela); dong Tondong-ni-tondongni (ai ma na manjalo apuran Tulang-tulang); dong anakborujabuni (ai ma na manjalo hiou Anakborujabu humbani suhut parboru); dong anakborumintorini. Sonai ma pasambat loulouan si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in, gabe dong parihutkonon ni loulouan paradaton na sada hu bani na legannari.
Hunjin naidah, ganup na mamakei rahut-rahut ni paradaton si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in, gabe mardiha-diha na sada hu bani na sada nari. Lang dong na i darat ni rahut-rahut in. Marsihaitan pasambat gabe bolag marhasadaon.
Halani ai ma homa ase boi do hatahonon mardiha-diha do ganup halak Simalungun marhitei budaya si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in.
Marhitei budaya si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in ma homa irahut Simalungun na so Simalungun hinan gabe halak Simalungun. Ai marhitei na iboruhon halak Simalungun sasahalak, gabe dong ma hundulanni bani loulouan paradaton si Tolu Sahundulan Lima Saodoran nokkan. Ia lang halani na iboruhon, boi do homa halani na isiatkon dirini hu bani halak Simalungun, ai ma marhitei nailahoi horja ni sibiak sanina atap sibiak boru, gabe dong ma hundulanni bani loulouan paradaton. Lanjar in ma homa parihutkononni mardiha-diha pakon na legannari. Dob ibotoh parhundulni bani loulouan paradaton, dobni ipakei ma homa budaya si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in i tongahjabuni. Sonai ma parbokkotni gabe halak Simalungun, hassi pe partoloh hinan do.
Suhar-suhar ni ai pe boi do masa hu bani halak Simalungun atap pe na dob gabe Simalungun hinan. Lang hossi be ipakei budaya si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in, tapi rosuhan ma ia mamakei rahut-rahut dalihan na tolu, dobni gabe Toba ma ia. Anggo rosuhan ma ia mamakei rahut-rahut merga silima tutur siwalu, dobni gabe Karo ma ia. Anggo rahanan ma ia mamakei rahut-rahut paradaton ni Melayu, dobni gabe halak Melayu ma ia.
Sonai homa hasomalan na lambin masa sondahan on, ai ma marhitei na manombei panggoranian hasoman sahuta (maniru dongan huta ni Toba). Anggo rosuhan ma ia mamilih parhundul gabe hasoman sahuta bani loulouan paradaton Simalungun, dobni gabe Indonesia (se-Tanah Air) mando ia, lang etongon be ia diha-diha marihutkon partuturon ni Simalungun, anjaha lang be homa nabotoh ija hundulanni bani loulouan paradaton si Tolu Sahundulan Lima Saodoran nokkan. Age pe namin sibiak Tondong hinan do, gabe i talaga ma ia hundul, gariada dihut ma hobas margatgat. Age pe namin sibiak Boru hinan do, gabe ibuat ma hundulanni i luluan.
Gariada gabe daohan ma tutur ni hasoman sahuta in marimbang tutur ni huan-huan. Ai anggo huan-huan, hiraon do in songon sanina ni hasuhuton.
Sobali parhiteian ni pardiha-dihaon, si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in do homa ipakei nahinan gabe rahut-rahut ni harajaon na pitu i Simalungun. Ai martondong-maranakboru do harajaon na sada hu bani harajaon na legannari. Ai ma ase porini pe masa porang naijia, boi do hatahonon na marbikkas do ai halani tubuh parsalisihan ibagas sada harajaon; sambolah humbani na marsalisih in do “mangalop gogoh” humbani harajaon na legan, gabe idahon songon porang ni samah harajaon.
Halani ai, ra do gakni boi hatahonon, na roh rassah ni do Simalungun sondahan on mamakei si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in mambahen mahol jumpah hasadaon. Ai gabe hasoman se-Tanah Air mando. Taridah do ai marhitei na rahanan ma Simalungun sondahan on mar-Om atap mar-Paman hu bani sanina ni bapani sonai age hu bani botou ni inangni, mar-Tante hu bani tutur inangni sonai hu bani amboruni. Dobni lang nabotoh be sonaha parhundul i loulouan paradaton, lambin gaor ma age parsahapan.
Sonai homa marhitei na mamakei panggoranion boru pakon panogolan (mangusihi Toba: boru dohot bere). Dobni gabe gaor ma, halani na ietong boruni ai ma paramangon ni botouni atap amboruni; na ietong panogolan ai ma niombah dalahi tubuh ni amboruni atap tubuh ni botouni. Hape namin boruni ai ma ganup do panogolanni dalahi (tubuh ni amboruni atap botouni), gariada, in do tang boru; anggo paramangon ni botouni, boru appuan do goranni. Hape namin ganup panogolanni boru (tubuh ni amboruni atap botouni), in ma Anakborumintorini; ai hansi pe panogolanni in martulang bani, tapi lang martondong be, martondong-ni-tondong mando.
Halani ai, ra dear do lambin ihargahon hita budaya si Tolu Sahundulan Lima Saodoran in gabe rahut-rahut ni hasimalungunonta. Hu bani samah Indonesia ma pakei hita tutur Saudara se-bangsa dan se-Tanah Air. Hu bani samah sisada haporsayaon pakei hita tutur Saudara se-iman. Tapi anggo samah Simalungun do, sakkanan do pangahap anggo ipakei tutur marihutkon si Tolu Sahundulan Lima Saodoran.
Pori sonaha pe bagei ni na boi padaohkon hita samah Simalungun, atap na ugama ma ai, atap politik kepartaian, atap sinadongan (kedudukan ekonomi), pnl., na sada do hita janah na sakkan bei do pardiha-dihaonta samah Simalungun ibagas rahut-rahut ni si Tolu Sahundulan Lima Saodoran. Pori na mar-partai politik ondi ma na bahen gabe usihan, ulang ma namin halani na palegan-legan partai, gabe maseda hinaranggi ni si Tolu Sahundulan Lima Saodoran, gabe maseda pardiha-dihaon, maseda hasadaonta samah Simalungun.


(Ongga ma isuratkon ibagas Ambilan Pakon Barita No. 337/Mei 2002)

0 Comments:

Post a Comment

<< Home